Günümüzde küresel iklimin insan etkisiyle doğal süreçlerin çok ötesinde bir hızla değiştiği konusunda bilim dünyasında bir konsensüs var. Bu sene Antarktika yarımadasının doğusundaki Larsen C buzulundan kopan parça tüm dünya basınının gündemindeydi. 5800 kilometrekare büyüklüğündeki deniz buzulu, gözlenen en büyük buzul kopuşlarından biri. Pek çok bilim adamı bu endişe edici boyuttaki buzul kopmasını iklim değişimin dramatik bir etkisi olarak yorumluyor ve hızla erime eğilimi gösteren Antarktika Yarımadası için endişe verici bir işaret olarak değerlendiriyor. Kutuplarda gerçekleşen bu hızlı değişimlerin etkileri sadece buzulların erimesi ve yükselen deniz seviyesi ile sınırlı değil; bu değişimler aynı zamanda canlıların dağılımlarını, davranışlarını ve etkileşimlerini de değiştiriyor. ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsünden Korhan Özkan ve Ankara Üniversitesinden Emre Keskin'den oluşan bir ekip bu hızlı iklim değişiminin Antarktika besin ağlarında nasıl etkileri olduğunu anlamayı hedefliyor. 2018 Mart ve Nisan aylarında Korhan Özkan Ulusal Antarktika Ekspedisyonu* kapsamında beyaz kıtada saha çalışmaları gerçekleştirdi. Antarktika Yarımadası boyunca kutup ekosisteminin parçalarını oluşturan etkileyici ekosistem ve canlılar üzerinde detaylı örneklemeler yapıldı. Bu araştırmalarda canlıların dokularında bulunan kararlı izotoplar ve ortamda bulunan DNA kalıntıları kullanılarak canlılar arasındaki besin ilişkilerini anlayabilmek amaçlanıyor. Projenin önemli hedeflerinden biri de Antarktika'da az sayıda bulunan göl ekosistemlerinden uygun olanlarını keşfederek sediman örneklemeleri yapabilmek. Göl ekosisteminde sediman katman katman biriktiği için aynı zamanda Antarktika'daki değişimi de bir arşiv gibi saklıyorlar. Bu arşivi kullanarak Antarktika Yarımadasının geçmişini ve geçirdiği değişimlerin boyutlarının anlaşılması hedefleniyor.

Ülkemizin ilk kez sınırları dışında bu tür büyük ölçekli bir bilim programı başlatmış olması çok önemli bir adım*. Özellikle doğa bilimleri alanında ülkemiz araştırıcılarının ülke sınırlarımızın ötesinde, tüm yerkürede araştırmalar yapacak bir vizyona sahip olması pek çoklarımızın uzun süredir umutla beklediği bir gelişme. Bu adımın tüm yer sistemi araştırma alanlarını kapsayacak şekilde (örneğin biyocoğrafya, derin denizler, global döngüler, kuzey kutbu, vb) zenginleşmesini diliyoruz.

*Ulusal Antarktika Programı T.C. Cumhurbaşkanlığı himayesinde, T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde ve İTÜ Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkezi koordinasyonunda yürütülmektedir.